In het algemeen is er weinig tot geen aandacht voor veilig werken in de nacht in de onderzochte Arbocatalogi. In negen van de 33 bekeken Arbocatalogi wordt over nachtwerk gesproken, echter was dat altijd vanuit een gezondheidsperspectief.

Mogelijke maatregelen 

Op basis van de bestudeerde literatuur zijn maatregelen in kaart gebracht die mogelijk zinvol zijn voor het bevorderen van veilig werken in de nacht. De maatregelen zijn gericht op werkpatronen, waar nachtwerk een onderdeel van is. Er bestaan verschillende werkpatronen die (deels) in de nacht voorkomen. Voorbeelden zijn nachtwerk in een regelmatige ploegendienst en oproepdiensten die in de nacht doorlopen. Deze werkpatronen zijn relevant voor het functioneren van mensen. Als bronnen zijn twee wetenschappelijke overzichtsstudies gebruikt. Deze zijn aangevuld met informatie uit richtlijnen rondom vermoeidheid en veiligheid, bijvoorbeeld afkomstig uit de internationale luchtvaart en de olie- en gasindustrie. De suggesties uit deze bronnen kunnen in vier categorieën worden ondergebracht:  

1. Risicoanalyse en risicobeheer: Het systematisch herkennen, in kaart brengen en beoordelen van risico’s die verband houden met het werkpatroon.  

2. Roosters en planning: Het werkpatroon optimaliseren om de mogelijke risico’s daarvan te beperken, bijvoorbeeld door het aantal opeenvolgende nachtdiensten te beperken.  

3. Proactieve aanpakken: Het voorkomen van risico’s die verband houden met vermoeidheid, bijvoorbeeld via detectiesystemen, aanpassingen aan taken of door de inzet van prestatie-tests.  

4. Reactieve aanpakken: Het begrijpen van de rol van het werkpatroon nadat er een ongeval of incident heeft plaatsgevonden.  

In onderstaande figuren staan de in de bronnen genoemde suggesties weergegeven per categorie. Daarbij moet opgemerkt worden dat de toepasbaarheid en zinnigheid van de verschillende suggesties in de context van specifieke sectoren of bedrijven beschouwd moeten worden. In de interviews met kennishouders wordt hier verder op in gegaan.  

Aangezien deze aanpakken worden genoemd in relevante praktische en wetenschappelijke bronnen, is het aannemelijk dat de gevonden suggesties relevant zijn voor veilig werken in de nacht. Verwachtingen over de effectiviteit van deze suggesties in een specifieke context kunnen echter niet worden gegeven. De uiteindelijke effectiviteit van de aanpakken is namelijk beperkt wetenschappelijk onderzocht. Positieve effecten van aanpassingen aan roosters lijken het meest duidelijk aangetoond. Verder wordt in twee recente review-studies gewezen op mogelijke positieve effecten van het inzetten van licht in de nacht, het gebruik van zelf-assessment instrumenten om vermoeidheid in kaart te brengen en ook de potentie van vermoeidheidsdetectie wordt benoemd.

Om meer zicht te krijgen op welke factoren in de praktijk een rol spelen bij veilig werken in de nacht zijn elf interviews afgenomen met kennishouders op het gebied van de arbeidsomstandigheden. Deze kennishouders werken in sectoren waarin relatief veel in de nacht gewerkt wordt en waar ook arbeidsongevallen voorkomen. 

De meeste van deze kennishouders zien een duidelijke samenhang tussen nachtwerk en het risico op arbeidsongevallen. Omstandigheden die daar volgens hun een rol bij spelen zijn vermoeidheid, ongeschikte verlichting, minder toezicht, vrijer werken, alleen werken, slaapinertie (bij oproepdiensten) en sociale onveiligheid. Ook wijzen diverse kennishouders op het belang van ketens van opdrachtgevers en opdrachtnemers waarbij minder gunstige omstandigheden zich bij specifieke groepen werknemers lijken te concentreren, zoals onderaannemers en zzp’ers. Met de kennishouders is vervolgens uitgebreid gesproken over concrete suggesties om veilig werken in de nacht te bevorderen.