Het ongeval in het kort

Ongevallen door contact met bewegende delen van een machine komen regelmatig voor. Het gaat om zowel vaste als verplaatsbare machines. Vaste machines zijn bijvoorbeeld verpakkingsmachines, mengmachines en vaste transportbanden. Verplaatsbaar zijn bijvoorbeeld mobiele zaagtafels of landbouwmaterieel.

Dit type ongeval komt pas voor als er (minstens) twee dingen misgaan. In de eerste plaats moeten de bewegende delen van een machine zijn blootgesteld. Vervolgens kan het ongeval alleen plaatsvinden wanneer het slachtoffer zich in de gevarenzone bevindt/beweegt. Dat wil zeggen dat het slachtoffer in de buurt van de blootgestelde bewegende onderdelen komt.

Maatregelen die van belang zijn voor dit type ongeval zijn bijvoorbeeld:

• de afscherming van de machine
• het respecteren van de gevarenzone van de machine
• de beveiliging van de machine tegen ongewenst opstarten
• het gebruik van de noodstop
• het werken met een werkstuk

Er is geen sprake van contact met bewegende delen van machines als iemand bekneld raakt tussen een machine en een voorwerp of object (zoals een andere machine, muur, liftschacht, plafond). In dat geval gaat het om een ander ongevalstype.

Inhoud van deze pagina

Ieder ongeval is anders. Verschillende oorzaken, gebeurtenissen en activiteiten kunnen een rol spelen. In deze analyse bespreken we achtereenvolgens de:

• activiteiten en werkzaamheden vlak voor het ongeval
• veiligheidsmaatregelen en gebeurtenissen
• machines die gebruikt werden
• gevolgen van het ongeval voor de slachtoffers

Activiteiten en werkzaamheden

De grafiek hieronder geeft de activiteiten van de slachtoffers weer (deze grafiek is gebaseerd op 280 ongevallen). Bij de meeste ongevallen was het slachtoffer bezig met het bedienen van een machine (49%). Als dit het geval was, is daarna de vraag gesteld hoe het slachtoffer de machine bediende. Het ging vooral om het invoeren in een machine maar bijvoorbeeld ook om het inspecteren, bijstellen of opstarten van een machine. Door op de blauw onderstreepte activiteit te klikken kunt u hier meer over zien.

Wat ging er mis?

De onderstaande grafiek laat zien hoe het ongeval kon gebeuren. In de praktijk gaan meerdere dingen tegelijkertijd mis. Een slachtoffer kwam bijvoorbeeld onbewust in een gevarenzone, terwijl ook een fysieke afscherming ontbrak. Voor elke veiligheidsmaatregel is weergegeven in welk percentage van de ongevallen deze hieraan heeft bijgedragen.

Gebeurtenissen en veiligheidsmaatregelen

Het gaat uiteindelijk mis door een combinatie van falende veiligheidsmaatregelen. Onderstaande grafiek brengt de relevante gebeurtenissen in kaart. Hierbij is weergegeven wat als eerste is voorgevallen.

Door op een onderstreepte gebeurtenis te klikken kunt u per gebeurtenis zien welke veiligheidsmaatregelen relatief vaak niet op orde waren. De grafiek toont de acht veiligheidsmaatregelen die bij deze gebeurtenis het vaakst faalden, op voorwaarde dat dit bij meer dan 5% van de ongevallen gebeurde.

De machines

Er worden veel verschillende machines gebruikt op de werkplekken. Denk hierbij aan: cirkelzagen, afkortzagen, bandzagen, transportbanden, machines voor vormen persen of pletten, deegmachines, schuurmachines en slijpmachines. Ook komt het voor dat slachtoffers in aanraking komen met bewegende onderdelen van mobiele machines/voertuigen zoals het hefmechaniek van een heftruck.

De bewegende delen van een machine worden altijd voortgedreven door een mechanische kracht. Het is daarom van belang om te weten of een machine uit of aan stond tijdens het ongeval. Wanneer er een arbeidsongeval plaatsvindt dan komt de relevante energie vaak simpelweg van de aandrijving van machine. Het komt echter ook voor dat er ongelukken gebeuren doordat een machine nog restpotentieel bevatte. Een slachtoffer weet dat niet altijd. De onderstaande grafieken geven hier inzicht in.

De grafiek laat allereerst zien of de machine aan of uit stond. Als u klikt op een onderstreepte regel kunt u ook zien wat het slachtoffer hier - naar inschatting van de inspecteur - over dacht

CE-Markering

Sinds de invoering van de Europese machinerichtlijn moet de fabrikant een nieuwe machine voorzien van een CE-markering. Ongeveer 20% van de machines waarmee een ongeval gebeurde was niet voorzien van een CE-markering. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat de machine relatief oud was. Ook worden niet alle machines na aanpassingen opnieuw gemarkeerd door de fabrikant. Van ongeveer 67% van de machines is bekend dat ze voorzien waren van een CE-markering.

Door op de onderstreepte regel ‘CE-gemarkeerd’ te klikken kunt ook zien welke informatie beschikbaar was.

Gevolgen voor slachtoffers

Van alle 389 ongevallen in de dataset waarbij contact met bewegende delen van een machine is opgetreden is van het slachtoffer met het ernstigste letsel bekend wat de gevolgen waren. Soms valt er bij een ongeval meer dan één slachtoffer; bij dit ongevalstype komt dat vrijwel nooit voor. In minder dan 1% van de ongevallen is er meer dan één slachtoffer. Het merendeel van de slachtoffers is man (92%), gemiddeld waren de slachtoffers 39 jaar oud. De gevolgen van de meldingsplichtige ongevallen die in de MLvO zijn opgenomen zijn vaak ernstig. Slachtoffers kunnen bijvoorbeeld blijvend letsel oplopen of als gevolg van het ongeval overlijden.

De onderstaande grafieken tonen achtereenvolgens:

• De manier waarop het letsel is ontstaan (mechanisch gevaar)
• Waar aan het lichaam letsel is ontstaan
• De aard van het letsel en de uiteindelijke gevolgen voor het slachtoffer

De onderstaande grafiek laat zien waar aan het lichaam de slachtoffers letsel opliepen. Door op de onderstreepte categorie te klikken kunt u zien waar het letsel precies optrad.

De onderstaande grafiek laat zien wat de uiteindelijke gevolgen zijn voor de slachtoffers. Door op de onderstreepte categorie te klikken kunt u meer informatie bekijken over de aard van het bijbehorende letsel van deze slachtoffers (hierbij kan een slachtoffer meerdere letsels hebben).