Samen werken aan veilig werken

Jaargang 2023, Editie 2, 22 juni 2023

Even voorstellen: David Bozuwa

Het programma Veilig Werken is voortdurend in ontwikkeling, en ons team dus ook. We hebben weer een aantal nieuwe collega’s mogen verwelkomen. Ze stellen zich graag aan u voor. Dit keer is het de beurt aan David Bozuwa.

“Ik heb Biomedische Wetenschappen gestudeerd aan de VU Amsterdam met een specialisatie in ‘Science in Society’. Al tijdens mijn studie wilde ik graag mijn wetenschappelijke vaardigheden inzetten voor de maatschappij. Zo heb ik meegewerkt aan onderzoek naar de effecten van long-COVID.
Ik ben in oktober 2022 afgestudeerd en vanaf 12 december 2022 wetenschappelijk medewerker Arbeidsveiligheid. Ik hoop bij te dragen aan een veilige werkomgeving voor alle werkenden in Nederland.

Ik ben geboren en getogen in het mooie Dordrecht. In mijn vrije tijd voetbal ik regelmatig, zowel op het veld als in de zaal. Verder ben ik dol op koken en speel ik graag online een spelletje met mijn vrienden. Tijdens mijn vakanties ga ik graag naar de bergen om te wandelen en te genieten van het uitzicht.”

Ongeval in de spotlight: Val van dak

Steeds meer mensen laten zonnepanelen op hun dak plaatsen. Dat is helaas ook te merken aan het aantal ongevallen. Volgens de Nederlandse Arbeidsinspectie zijn er in 1,5 jaar tijd meer dan 40 ongevallen gebeurd bij de installatie van zonnepanelen. In 3 jaar tijd waren er 4 met een dodelijke afloop. In 80% van de gevallen vielen monteurs van of door een dak.

Vallen van of door een dak komt in meer sectoren voor. Meer informatie over deze sectoren en over de oorzaken en gevolgen voor slachtoffers staat in onze analyse op lerenvoorveiligheid.nl.

Deze informatie is ook beschikbaar voor 36 andere type ongevallen die in Nederland voorkomen.

Er zijn ook een animatie en een infographic beschikbaar over vallen door een dak. Op basis van een waargebeurd verhaal geven de infographic en animatie feiten en cijfers over dit type ongeval én een aantal belangrijke safety checks. Dit zijn concrete tips om dit type ongeval te voorkomen.

Afgerond project: Verkennend onderzoek ketenveiligheid

De bouw staat al jaren in de top 3 van sectoren waar relatief de meeste ongevallen gebeuren. Werken in ketens is een veel voorkomend fenomeen in de bouw. Dat betekent dat verschillende partijen na elkaar of tegelijk aan hetzelfde project werken. Dit zorgt voor uitdagingen op het gebied van arbeidsveiligheid.

In het Arbobesluit (bouwprocesbepalingen) is vastgelegd wat er nodig is om veilig en gezond in ketens te kunnen werken en wie daarvoor verantwoordelijk is. Het RIVM heeft de arbeidsveiligheid in deze keten onderzocht: Hoe kijken de verschillende partijen in de keten naar de veiligheid en de bouwprocesbepalingen? Welke problemen, maar ook kansen en successen zijn er in de praktijk? Voor dit onderzoek zijn gesprekken gevoerd met veiligheidskundigen uit verschillende sectoren, de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) en de ketenpartijen in een specifiek bouwproject (de opdrachtgever, de hoofdaannemer en een drietal onderaannemers).

Uitkomsten
De verschillende partijen in de keten nemen initiatieven om veiliger te kunnen samenwerken. Communicatie is daarbij van groot belang. Tijdsdruk, de lengte van de keten en geen aandacht voor ongevalsonderzoek zijn volgens de geïnterviewden de belangrijkste knelpunten die de arbeidsveiligheid in gevaar kunnen brengen. Uit het onderzoek blijkt ook dat de praktijk niet altjid helemaal bekend is met wat de wet bedoelt met een V&G-plan, of wat de vergewisplicht inhoudt. Een veiligheids- en gezondheidsplan (V&G-plan) is een eis uit de bouwprocesbepalingen. De vergewisplicht wil zeggen dat de opdrachtgever voor zichzelf moet nagaan of betrokken werkgevers en zelfstandigen in staat zijn de verplichtingen voor de arbeidsomstandigheden na te komen. Meer knelpunten, kansen en successen staan in de notitie.

Nieuw op Leren voor Veiligheid: Informatiekaarten op basis van MLvO

Sinds 2003 houdt het RIVM zich bezig met de analyse van meldingsplichtige arbeidsongevallen in Nederland. Hiervoor werd altijd gebruik gemaakt van de Storybuilder database. Vanaf 2020 gebruiken we de Monitor Leren van Ongevallen (MLvO) voor het vastleggen en analyseren van ongevalsgegevens. De MLvO-vragenlijst is een vast onderdeel van het reguliere arbeidsonderzoek door de NLA. Elke inspecteur vult deze standaard in als een zaak wordt afgesloten. De gegevens over 2020 en 2021 zijn verzameld en onderzocht. Binnenkort kunnen we de eerste nieuwe informatiekaart presenteren.

De eerste informatiekaart gaat over ‘contact met de bewegende delen van een machine’. In totaal zijn er 389 ongevallen van dit type onderzocht. Dat is ongeveer 16% van de ongevallen die nu in de MLvO staan. De informatiekaart beschrijft de activiteiten en werkzaamheden van het slachtoffer vlak voor het ongeval, de relevante veiligheidsmaatregelen en gebeurtenissen, de gebruikte machines en de gevolgen voor de slachtoffers.

In de meeste gevallen bediende het slachtoffer de machine. De ongevallen ontstonden veelal na een bedoelde beweging van het slachtoffer binnen de gevarenzone van de machine. Het hieruit volgende letsel betrof met name de bovenste ledematen. Dit letsel was meestal vermoedelijk blijvend. De informatiekaart zal binnenkort beschikbaar zijn op onze website: Leren voor Veiligheid.

We zullen deze zomer nog enkele nieuwe informatiekaarten publiceren op basis van de MLvO dataset. Deze zullen ieder een ander ongevalstype beschrijven. Daarnaast worden, zodra nieuwe gegevens over volgende jaargangen beschikbaar komen, de bestaande MLvO-informatiekaarten geüpdatet.

Terugblik: Denktank

Op vrijdag 2 juni 2023 kwam de Denktank voor de vierde keer bij elkaar. Veiligheidskundigen van verschillende (branche)organisaties wisselen hierin ervaringen uit en discussiëren over allerlei thema's om van elkaar te leren. Het thema was deze keer “Waarom leren we niet (voldoende) van incidenten?”. Het RIVM presenteerde een overzicht van mogelijke barrières bij het leren van incidenten, op basis van een artikel van de European Safety, Reliability & Data Association (ESReDA). Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen symptomen en onderliggende factoren (pathogenen). Onderrapportage is bijvoorbeeld een symptoom: het geeft een signaal af dat er niet/onvoldoende geleerd wordt van incidenten. De oorzaak van onderrapportage kan zelfcensuur zijn. Dat is dan de onderliggende factor die het symptoom verklaard. Deze onderliggende factoren zijn vaak psychologisch van aard.

In twee groepen werd enthousiast verder gesproken over waarom er onvoldoende geleerd wordt van incidenten. Welke symptomen of onderliggende oorzaken zijn herkenbaar in de branches of organisaties en welke komen het vaakst voor? Bij de groep die zich met de symptomen bezighield, tekende zich gelijk een duidelijke top 3 af: zelfgerichtheid (niet buiten de eigen organisatie kijken), onderrapportage en een lage kwaliteit van analyses. Bij de groep die de onderliggende factoren besprak, was het beeld een stuk diffuser. Hier kwamen verschillende factoren naar boven. Wanneer er op systeemniveau werd gekeken, kwamen zaken als tegenstrijdige belangen, gebrek aan communicatie en psychologische veiligheid ter sprake. Op individueel niveau spitste de discussie zich meer toe op onderwerpen als onderschatting van het risico, vooroordelen bij ongevalsonderzoek en dat het tijd/geld/energie kost om altijd alles volgens het boekje te doen.

Vooruitblik: Netwerkmiddag, 20 jaar Leren van Ongevallen

Het programma ‘Leren van Ongevallen’ bestaat 20 jaar. De volgende nieuwsbrief staat daarom in het teken van dit jubileum. Ook tijdens de netwerkmiddag op 6 oktober a.s. besteden we hier aandacht aan. We gaan dan in op wat er de afgelopen 20 jaar is geleerd en wat de huidige stand van zaken is. Daarnaast zal er een blik in de toekomst worden geworpen. Dit alles onder het motto “20 jaar Leren van Ongevallen – opgedane ervaringen als lessen voor de toekomst”.

Het precieze programma en het inschrijfformulier volgen nog op Leren voor Veiligheid. Deelname is gratis en inclusief lunch. Dus blok vrijdagmiddag 6 oktober maar alvast in je agenda en klik hier als je graag door ons op de hoogte wilt worden gehouden.