Contact met gevaarlijke stoffen in een besloten ruimte

Icoon contact met een schadelijke atmosfeer in een besloten ruimte

 

Contact met gevaarlijke stoffen in een besloten ruimte

Het ongevalstype: ‘Contact met gevaarlijke stoffen in een besloten ruimte’ komt regelmatig voor. In de Storybuilder database zijn van dit ongevalstype 79 ongevallen met 124 slachtoffers opgenomen. Dit komt neer op ongeveer 0.3% van alle ongevallen in de database. Deze pagina geeft meer inzicht en informatie over dit ongevalstype. Onderaan deze pagina vindt u een animatie en infographic. Deze animatie en infographic geven op een toegankelijke manier de informatie over het ongeval weer.

Het ongeval in het kort

Bij dit type ongeval komt het slachtoffer in een besloten ruimte in contact met een schadelijke atmosfeer. Een besloten ruimte is een volledig gesloten of beperkt open ruimte. Er is sprake van beperkte bewegingsruimte, een beperkte toegankelijkheid en beperkte vluchtwegen. Een besloten ruimte is niet ontworpen voor het verblijf van personen. Er heerst een potentieel gevaarlijke atmosfeer door de aanwezigheid van giftige of brandbare gassen of door het ontbreken van voldoende zuurstof. De gevaren die schade veroorzaken zijn inherent aan de beslotenheid van de ruimte en de condities er binnen (koude, warmte, inademing schadelijke atmosfeer, of zuurstoftekort).

Factoren die bij deze ongevallen worden onderzocht zijn bijvoorbeeld de detectie van een gevaarlijke atmosfeer in de besloten ruimte, aanwezigheid van voldoende zuurstof in de besloten ruimte, ventilatie, en persoonlijke beschermingsmiddelen.

Bij direct contact met een gevaarlijke stof welke niet direct is gerelateerd aan de beslotenheid van de ruimte gaat het om een ander ongevalstype.

Oorzaken en gebeurtenissen

Ieder ongeval is anders. Verschillende oorzaken, gebeurtenissen en activiteiten kunnen bijdragen aan het ontstaan van het ongeval. Toch zijn vanuit Storybuilder overeenkomsten tussen ongevallen te herleiden. Hierdoor hebben wij de mogelijkheid om de meest voorkomende oorzaken en gebeurtenissen van een type ongeval in kaart te brengen. Zo ook voor het ongevalstype: Contact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimte. We volgen op deze pagina het ongeval vanaf de werkzaamheden vlak voor het ongeval tot aan het moment dat het risico niet langer onder controle was. Voor meer informatie over Storybuilder kunt u kijken naar dit filmpje of bijvoorbeeld naar het beschrijvende rapport.

Vlak voor het ongeval

Bij de meeste ongevallen was het slachtoffer een tank of insluitsysteem aan het schoonmaken (22%) of bezig met onderhoud in een besloten ruimte (16%). Opvallend is dat bij 9% van de slachtoffers sprake is van een reddingsactie in een besloten ruimte. 8% van de slachtoffers was bezig met installeren of slopen in een besloten ruimte, 7% was aan het werk met oplosmiddelen in een besloten ruimte, en 6% was bezig met een inspectie van een insluitsysteem zoals een procesinstallatie. 12% van de slachtoffers was bezig met andere werkzaamheden in een besloten ruimte.

De arbeidsmiddelen

Bij de meeste ongevallen betrof de besloten ruimte een systeem voor gesloten of open transport of opslag (48%). Van deze ongevallen ging het in 63% om vaste reservoirs of gesloten tanks (30% van alle ongevallen in besloten ruimtes). In 32% van deze ongevallen ging het om een verplaatsbare container (15% van alle ongevallen in besloten ruimtes). Hierbij ging het bijvoorbeeld om tanks van een tanktruck, zeecontainers, vaste silo’s en open tanks. Daarnaast ging het in 19% van de ongevallen om besloten ruimtes in vast gemonteerde machines. Hieronder vallen machines voor het verwerken van materialen via een chemisch proces, zoals reactoren en gistingsinstallaties (33% van de gevallen in vast gemonteerde machines; 6% van alle ongevallen in besloten ruimtes). Ook vast gemonteerde machines die materialen verwerken door middel van warmte vallen hieronder, zoals ovens en drooginstallaties (33% van de gevallen in vast gemonteerde machines; 6% van alle ongevallen in besloten ruimtes). In 6% van de ongevallen in een besloten ruime, ging het om een distributiesysteem zoals een pijpleiding.

Gebeurtenissen

Door een combinatie van factoren kon het uiteindelijk mis gaan. Relevante tussenstappen - gebeurtenissen - zijn hierbij in kaart gebracht. Er zijn twee relevante gebeurtenissen voor dit type ongeval. Als eerste is er een gevaarlijke atmosfeer in een besloten ruimte. In de volgende stap is of gaat het slachtoffer onbeschermd binnen in een besloten ruimte met een gevaarlijke atmosfeer.

Waar ging het mis?

Maar waar gaat het dan mis bij deze ongevallen? Welke veiligheidsmaatregelen waren niet op orde waardoor het ongeval kon gebeuren? In de onderstaande grafiek is weergegeven welke maatregelen in Storybuilder zijn onderzocht en hoe vaak hiermee iets mis gaat.

Created with Highcharts 7.0.1Percentage ongevallen van dit type waarbij de maatregel faaldeWaar ging het mis bij het voorkomen van het ongeval?Preventieve veiligheidsmaatregelenDetectie van een gevaarlijke atmosfeerVoorkoming van schadelijke stoffen inde besloten ruimtePersoonlijke beschermingsmiddelen(PBM)Aanwezigheid van (voldoende)zuurstofVentilatieVoorkomen van toegang tot onveiligebesloten ruimte0%10%20%30%40%50%60%Bron: Storybuilder gegevens 1998-2014Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)● Contact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimte: 32.9

In de bovenstaande grafiek zijn veiligheidsmaatregelen getoond die een rol speelden bij de ongevallen. Van deze algemene analyse zijn ook concretere voorbeelden beschikbaar. Meest voorkomend was het niet detecteren van de gevaarlijke atmosfeer. In minimaal 54% van de ongevallen waarbij dit het geval was, kwam dit doordat er geen/onvoldoende/onjuiste metingen waren verricht (minimaal 30% van alle ongevallen in besloten ruimte). In andere gevallen kwam dit door het niet monitoren van de status van de atmosfeer gedurende de aanwezigheid in de besloten ruimte (minimaal 39% van de gevallen waarin de gevaarlijke atmosfeer niet was gedetecteerd; minimaal 21% van alle ongevallen in besloten ruimte). Ook is er vaak iets mis met de persoonlijke beschermingsmiddelen. Er is dan geen ademapparatuur beschikbaar (minimaal 73% van deze ongevallen, 24% van alle ongevallen in besloten ruimte), of de ademapparatuur faalt (minimaal 19% van deze ongevallen, 6% van alle ongevallen in besloten ruimte). In minimaal 18% van alle ongevallen in besloten ruimte vormt zich tijdens werkzaamheden in de besloten ruimte gevaarlijke of giftige gas of damp, zodat niet wordt voorkomen dat er schadelijke stoffen ontstaan in de besloten ruimte. In bovenstaande grafiek zijn de preventieve maatregelen getoond die een rol speelden bij de ongevallen. Voor Contact met gevaarlijke stoffen in besloten ruimte is tevens een repressieve maatregel van belang. In 35% van de ongevallen faalde de bedrijfshulpverlening, bijvoorbeeld omdat het ongeval niet direct werd opgemerkt.

Waarom ging het mis?

Allerlei maatregelen en middelen zijn van belang om in een organisatie veilig te kunnen werken. Een organisatie verschaft deze maatregelen en de betrokken medewerkers gebruiken ze. Ook is het belangrijk om veiligheidsmaatregelen in stand te houden, te onderhouden en om hierop toezicht te houden. In de Storybuilder database wordt de rol van organisatie hierbij globaal in kaart gebracht. Storybuilder richt zich hierbij op de rol van het veiligheidsmanagement van de organisaties.

De onderstaande grafiek laat zien welk type achterliggende oorzaken in het veiligheidsmanagement bij dit ongevalstype een rol hebben gespeeld.

Created with Highcharts 7.0.1Percentage ongevallen in de databaseAchterliggende oorzaken: waarom gaat het mis?Motivatie, betrokkenheid en alertheidPlannen en proceduresCompetentieTegenstrijdige belangenMateriaalCommunicatie en coördinatieErgonomie/ Man machine interface(MMI)0%10%20%30%40%50%Bron: Storybuilder gegevens 1998-2014

De slachtoffers

In de Storybuilder database zijn alleen ongevallen opgenomen die meldingsplichtig zijn en ook daadwerkelijk gemeld zijn bij de Inspectie SZW. De gevolgen van deze ongevallen zijn vaak ernstig. Slachtoffers kunnen bijvoorbeeld blijvend letsel oplopen of als gevolg van het ongeval overlijden.

Er zijn in de database 79 ongevallen van het type: Contact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimte opgenomen waarbij 124 slachtoffers zijn gevallen. Het merendeel van de slachtoffers is man (95%). Dit deel van deze pagina geeft inzicht in deze slachtoffers en de gevolgen die de ongevallen voor hen hebben gehad.

Achtereenvolgens zijn grafieken opgenomen met informatie over:

  • De leeftijd van slachtoffers
  • De uiteindelijke gevolgen van de ongevallen
  • De aard van het letsel
  • De plaats van het eventuele letsel

In de grafieken kunt u ter vergelijking ook informatie zien over de slachtoffers van de anderssoortige ongevallen die in de database zijn opgenomen.

Leeftijd van slachtoffers

Created with Highcharts 7.0.1LeeftijdscategoriePercentage slachtoffers in de databaseLeeftijdsverdeling slachtoffersContact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimteAndere ongevallen in Storybuilder10 .. 1920 .. 2930 .. 3940 .. 4950 .. 5960 .. 690%10%20%30%40%Bron: Storybuilder gegevens 1998-2014. Incidentele slachtoffers jonger dan 10 jaar of ouder dan 70 jaar zijn niet getoond.

De bovenstaande grafiek toont de leeftijdsverdeling van de slachtoffers van de ernstige arbeidsongevallen van het type: Contact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimte.

Uiteindelijke gevolgen

Created with Highcharts 7.0.1Percentage slachtoffers in de databaseUiteindelijke gevolgen voor het slachtofferContact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimteAndere ongevallen in Storybuilder(Vermoedelijk) Niet -permanent letsel(Vermoedelijk)Permanent letselOverledenOnbekende ernst letsel0%10%20%30%40%50%60%Bron: Storybuilder gegevens 1998-2014

Bovenstaande grafiek geeft de ernst van het letsel van het slachtoffer weer. In 72% van de gevallen wordt het slachtoffer opgenomen in het ziekenhuis en moet daar een nacht of langer blijven. In 23% van de gevallen volgt geen ziekenhuisopname. Voor de overige 5% is dit onbekend.

Aard van het letsel

In de onderstaande grafiek staan de meest voorkomende verwondingen. De grafiek toont alleen verwondingen die bij meer dan 10% van de slachtoffers in één van de twee groepen zijn voorgekomen.

Created with Highcharts 7.0.1Percentage slachtoffers in de databaseType verwondingContact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimteAndere ongevallen in StorybuilderVergiftigingenen infectiesBotbreukenVerdrinking enverstikkingWonden enoppervlakkigeletsels(Hersen)schudd…(Hersen)schuddingen en inwendige letselsTraumatischeamputaties(verlies vanledematen)0%10%20%30%40%50%60%Bron: Storybuilder gegevens 1998-2014

Plaats van het letsel

Zoals te zien in de bovenstaande grafiek zijn de verwondingen divers. Deze verwondingen kunnen op verschillende plaatsen van het lichaam voorkomen. In de onderstaande grafiek staat dat toegelicht. De grafiek toont alleen de plaats van het letsel als die bij meer dan 10% van de slachtoffers in één van de twee groepen is voorgekomen.

Created with Highcharts 7.0.1Percentage slachtoffers in de databasePlaats verwondingContact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimteAndere ongevallen in StorybuilderGehele lichaam endiverse plaatsenBovensteledematenOndersteledematenHoofdRomp en organen0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%Bron: Storybuilder gegevens 1998-2014

Sectoren en de werkomgeving

In de Storybuilder database worden algemene kenmerken van de ongevallen en de bedrijven waarbij de ongevallen gebeurden vastgelegd. In dit deel van deze pagina worden enkele van die algemene kenmerken getoond. Achtereenvolgens zijn grafieken opgenomen met informatie over:

  • De sector waarin het bedrijf actief is
  • De werkomgeving

Sectoren en subsectoren

Sommige ongevallen komen vaker voor in bepaalde sectoren. Er worden in deze sectoren immers andere werkzaamheden uitgevoerd en andere arbeidsmiddelen gebruikt. De onderstaande grafiek toont sectoren waarin de ongevallen van dit type relatief vaak voorkomen.

Een uitgebreider overzicht van ongevallen in verschillende sectoren is beschikbaar op deze pagina.

Created with Highcharts 7.0.1Percentage binnen de sectorHet ongevalstype in verschillende sectorenSBI 30 Vervaardiging van overigetransportmiddelenSBI 52 Opslag en dienstverlening voorvervoerSBI 01 Landbouw, jacht endienstverlening voor de landbouw enjachtSBI 35 Productie en distributie van enhandel in elektriciteit, aardgas, stoomen gekoelde luchtSBI 39 Sanering en overig afvalbeheerSBI 50 Vervoer over waterSBI 13 Vervaardiging van textielSBI 93 Sport en recreatie0%5%Bron: Storybuilder gegevens 1998-2014.

De bovenstaande grafiek toont sectoren waarbij meer dan 0.6% van de ongevallen in Storybuilder een Besloten ruimte is. Gemiddeld voor alle sectoren is dat 0.3%. Verder worden alleen sectoren getoond waarbij meer dan 100 ongevallen in de Storybuilder zijn opgenomen.

Hiernaast zien we ook een aantal subsectoren waar dit type ongeval een relatief grote rol speelt. Opvallend hierin zijn de volgende subsectoren:

  • SBI 3011 Bouw van schepen en drijvend materieel (geen sport- en recreatievaartuigen) (2,0% van de ongevallen in Storybuilder is contact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimte)
  • SBI 5224 Laad-, los- en overslagactiviteiten (1,8% van de ongevallen in Storybuilder is contact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimte)
  • SBI 016 Dienstverlening voor de landbouw; behandeling van gewassen en zaden na de oogst (1,5% van de ongevallen in Storybuilder is contact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimte)

De werkomgeving

Tot slot weten we voor een deel van de ongevallen meer over de omgeving waarin gewerkt werd ten tijde van het ongeval. In het geval van Contact met schadelijke atmosfeer in besloten ruimte is deze informatie beschikbaar voor 49 van de 79 ongevallen.

Created with Highcharts 7.0.1Percentage in een bepaalde werkomgevingDe werkomgevingProductie gebied,fabriek, werkplaatsRuimte gebruikthoofdzakelijk vooropslag, laden,lossenMeer, rivier, haven- aan boord vanalle soorten vanschepen,platforms,schepen, boten,akenOnderhoud gebied,reparatiewerkplaatsBouw - gebouwwordt gebouwd0%10%20%30%40%50%Bron: Storybuilder gegevens 1998-2014.

Bovenstaande grafiek toont de vijf meest voorkomende omgevingen waarin gewerkt werd toen een ongeval gebeurde dat in de Storybuilder database is opgenomen. Het percentage is berekend ten opzichte van de ongevallen waarvoor deze informatie beschikbaar is.

Animatie & infographic

Het programmateam Veilig Werken wil met praktische hulpmiddelen professionals helpen de werkvloer veiliger te maken. Dit doen we onder andere met een serie van animaties en infographics over diverse type ongevallen. Ons doel is om op een laagdrempelige manier verhalen, feiten en lessen weer te geven om complexe informatie toepasbaar maken op de werkvloer. Een overzicht van alle animaties en infographics vindt u op deze webpagina.

Ook voor het ongevalstype 'Contact met gevaarlijke stoffen in een besloten ruimte' is een animatie en infographic ontwikkeld. Met de infographic heeft u op 1 A4-tje een herkenbaar praktijkverhaal, een overzicht van de belangrijkste cijfers en direct toe te passen acties om dit type ongevallen te helpen voorkomen.  De animatie brengt daarbij aan de hand van een concreet voorbeeld in beeld hoe makkelijk het mis kan gaan. Maar het kan ook anders. Daarom bevriezen we het moment dat het misgaat en laten we zien hoe het ook anders kan.

De animatie kunt u hieronder bekijken. De infographic en animatie kunt u ook downloaden, zodat u deze kunt inzetten binnen uw eigen organisatie. 

VOICE-OVER MAN: Na een dag werken veilig en gezond naar huis.
Logisch.
Toch gaat het soms mis.
Een voorbeeld uit de praktijk.

(Een animatie.)

Dit is Jan, hij maakt een oven schoon.
De zuurstofmeter werkt niet maar het programma van de oven is afgelopen en geborgd dus het zal wel goed zijn.
Zijn collega Milan assisteert.
Beiden weten niet dat na afloop van het programma de oven nog vol zit met gevaarlijke stof.
Dan zakt Jan in elkaar.
Milan roept een andere collega en helpt Jan, maar dan zakt ook hij in elkaar.
De bedrijfshulpverlener gaat de oven in en geeft beiden zuurstof.
Uiteindelijk haalt de brandweer hen eruit.
Ze gaan met spoed naar het ziekenhuis, maar overlijden niet veel later.

(Beeldtekst: Gebaseerd op een waargebeurd verhaal.)

VOICE-OVER VROUW: Dit is één voorbeeld van de ernstige ongevallen in een besloten ruimte die zich jaarlijks in ons land voordoen.
Het zijn er enkele per jaar, maar de gevolgen zijn vaak ernstig.
Bijna een kwart van de slachtoffers overlijdt.

(Beeldtekst: Waar ging het mis?)

Vaak gaat het mis met de bedrijfshulpverlening.
Deze is in 35 procent van de ongevallen niet in orde.
Ook blijft de gevaarlijke stof vaak onopgemerkt of worden er onvoldoende beschermingsmiddelen gebruikt.
Maar er kunnen natuurlijk ook andere dingen misgaan.
Iedereen vergeet weleens iets of wil even snel iets doen, net als Jan en Milan.
We zijn allemaal mensen.
Maar waar moet je op letten bij het werken in een besloten ruimte?
Controleer van tevoren of je er normaal kunt ademen en of er geen gevaarlijke stoffen kunnen ontstaan tijdens de werkzaamheden.

(Beeldtekst: Controleer op gevaarlijke stoffen. Een vinkje.)

Zorg voor ventilatie, zodat er voldoende zuurstof blijft.

(Beeldtekst: Is er ventilatie en voldoende zuurstof? Een vinkje.)

Zorg voor een noodplan.

(De tekst 'gebruik het noodplan' wordt afgevinkt.)

En zorg dat iedereen weet wat hij of zij moet doen en op welke veilige manier.

(Beeldtekst: Zorg voor een taakverdeling. Een vinkje.)

Zo zorgen we ervoor dat iedereen weer veilig en gezond naar huis gaat.

(Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het beeld wordt robijnrood met wit. Beeldtekst: Meer weten? Lerenvoorveiligheid.nl.)

Over de gegevens

De informatie op deze webpagina komt uit de Storybuilder database van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). In deze database staan gegevens over meer dan 30.000 ernstige arbeidsongevallen. Deze arbeidsongevallen:

  •    zijn in Nederland gebeurd in de periode van 1998 tot en met 2014;
  •     hadden ernstige gevolgen en zijn gemeld bij de Nederlandse Arbeidsinspectie;
  •     zijn onderzocht door de Nederlandse Arbeidsinspectie;
  •     en zijn geanalyseerd door het RIVM.

meer informatie