Ernst letsel
De gevolgen van ongevallen met de bewegende onderdelen van machines kunnen zeer ernstig zijn. Vaak leidt het tot blijvend letsel bij het slachtoffer. In 68 van de 100 ongevallen was dit het geval.
Wat was de medewerker aan het doen?
De meeste ongevallen gebeuren tijdens het bedienen van een machine (62x). Het gaat dan bijvoorbeeld om het invoeren, bijstellen, weghalen en opstarten van de machine. Ook lopen medewerkers letsel op bij het losmaken of deblokkeren van een machine, de schoonmaak of het onderhoud.
Toegankelijkheid van bewegende delen van de machine
Bij 61 ongevallen had de machine normaal gesproken wel een afscherming. Bij 39 ongevallen waren de bewegende delen van de machine niet specifiek afgeschermd.
In de onderzochte ongevallen blijkt opvallend vaak dat er op de machine oorspronkelijk wel een afscherming zat, maar dat deze langdurig was weggehaald. Dit was het geval in 21 van de 100 onderzochte ongevallen. Verder gebeurt het ook dat de afscherming niet goed is ingesteld of kapot is of dat medewerkers om de afscherming heen werken. Onderstaande grafiek geeft hiervan een overzicht.
Er waren 39 ongevallen waarbij de bewegende delen van de machine niet waren afgeschermd. Daarbij speelt een aantal factoren een rol. Men is er in het ontwerp van de machine vanuit gegaan dat een medewerker niet in de buurt van de bewegende delen van de machine komt. Daar was sprake van in 21 van de 100 onderzochte ongevallen. Het gaat dan bijvoorbeeld om ‘het schoonmaken van een draaiende transportband.
Verder zijn er ongevallen waarbij er sprake was van slechte of verouderde machines of om machines waarbij het niet mogelijk lijkt om een afscherming te plaatsen zonder verlies van functie.
Waar gaat het mis?
Als de bewegende delen van de machine niet zijn afgeschermd, is de kans groter dat een medewerker in contact komt met de bewegende delen van de machine. Een aanvullende beweging van de persoon, het product of de machine, kan in dat geval leiden tot een arbeidsongeval. Daarbij kunnen meerdere aspecten een rol spelen. Het slachtoffer komt bewust of onbewust in de gevarenzone en verliest zijn evenwicht. Ook gebeurt het dat de bewegende delen van de machine niet onder controle zijn of dat de machines onvoldoende beveiligd zijn tegen ongewenst opstarten. In een paar van de onderzochte gevallen verkeerde de machine in slechte staat. Onderstaande grafiek geeft een overzicht. Meerdere aspecten kunnen tegelijkertijd een rol spelen. Daarom telt het totaal op tot meer dan 100 ongevallen.
De menselijke factor
In vrijwel alle onderzochte arbeidsongevallen spelen de handelingen van de slachtoffers een belangrijke rol. Er is altijd een (laatste) handeling of omissie, waarvan achteraf kan worden vastgesteld dat deze essentieel was voor het ontstaan van het ongeval. De manier waarop het menselijk functioneren een rol speelt bij het ontstaan van arbeidsongevallen is bijgehouden met behulp van een model dat is afgeleid van het werk van James Reason uit 1990 (zie ook Sol et al., 2013). Het model maakt onderscheid tussen overtredingen (doelbewust gedrag) en handelingen zoals vergissingen of uitglijders. Onderstaande grafiek laat de resultaten zien van de 100 onderzochte ongevallen.
